Çin´in Ekonomisi

Genel Bakış:

Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından beri Çin ekonomisi hızlı gelişme kaydetti. Özellikle reform ve dışa açılma politikasının uygulanmaya başladığı 1978 yılından bu yana Çin ekonomisi her yıl yüzde 9’u aşan büyüme hızıyla sürekli ve sağlıklı doğrultuda gelişiyor. 2003 yılında Çin’in yurtiçi gayri safi milli hasılası 1 trilyon 400 milyar ABD dolarına ulaştı ve Çin ekonomisi ABD, Japonya, Almanya, İngiltere ve Fransa’dan sonra dünyada 6. sırada yer aldı. 2003 yılının sonuna kadar Çin’in kişi başına düşen gayri safi milli hasılası 1000 ABD dolarını geçti.

Çin’de yurtiçi yatırım ve tüketim durumu olumlu şekilde sürüyor. 2003 yılında Çin’de tüm toplumun sabit mülkiyetine yapılan yatırım 5 trilyon 50 milyar yuanı; tüm toplumun tüketim mallarının genel perakende hacmi ise 4 trilyon 600 milyar yuanı buldu. Dış ticaret hacmi İngiltere ve Fransa’yı aşarak ABD, Japonya ve Almanya’dan sonra dünyada 4. sırada yer alarak 850 milyar ABD dolarına ulaştı. 2003 yılının sonuna kadar, Çin’in döviz stoku Japonya’dan sonra dünyada ikinciliğe yerleşerek 400 milyar ABD dolarını aştı.

Reform ve dışa açılma politikası ile modernizasyon yapılanmasının uygulandığı son 20 yıldır Çin’in planlı ekonomiden sosyalist piyasa ekonomisine geçişi asıl olarak tamamlandı. Sosyalist piyasa ekonomisi yapısal açıdan gitgide sağlamlaştırılarak mükemmelleştiriliyor. Bunun yanında piyasanın dışa açılması büyüyor, yatırım çevresi gelişiyor, finans sisteminin reformu da istikrarlı bir doğrultuda ilerletiliyor. Bunlar Çin ekonomisinin sürekli gelişmesini garanti altına alan atılımlar.

21. yüzyılla birlikte Çin, insan ve doğa, insan ve toplum, kent ve köy, ülkenin doğusu ve batısı, ekonomi ve toplumun kapsamlı ve eşgüdümlü geliştirilmeleriyle ilgili kapsamlı düşünceler ileri sürdü. 2002 yılında düzenlenen Çin Komünist Partisi 16. Ulusal Kongresi’nde, 2020 yılına kadar orta halli refah toplumunun kapsamlı yapılanmasına ilişkin mücadele hedefi ortaya kondu.

Sosyalist Piyasa Ekonomisi Sistemi:

Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından itibaren ilk 30 yıl içinde Çin hükümeti planlı ekonomi uyguladığı için çeşitli ekonomi alanlarındaki gelişme hedefleri devletin özel kuruluşları tarafından saptanmaktaydı. Bu sistem Çin ekonomisinin planlı ve amaçlı olarak istikrarlı gelişmesini sağladı, ancak canlılığı ve gelişme hızını ciddi biçimde engelledi.

1970’li yılların sonunda Çin’in planlı ekonomi sistemine yönelik reform başlatıldı. 1978 yılında kırsal alanda aile sözleşmesi sorumluluk sistemi uygulandı. 1984 yılında ekonomi sistemi reformu kırsal alandan kentlere yöneldi. 1992 yılında Çin’de sosyalist piyasa ekonomisi sisteminin kurulması için reformun yönü saptandı.

2003 yılının Ekim ayında Çin’de sosyalist piyasa ekonomisi sisteminin mükemmelleştirilmesine ilişkin hedefler ve görevler daha da belirginleştirildi. Yani kentler ve kırsal bölgeler arasındaki gelişme, ekonomik toplumun gelişmesi, insan ve doğa arasındaki eşgüdümlü gelişme, yurtiçinde gelişme ve dışa açılma gibi konularda hazırlanan ortak plana göre piyasanın, kaynakların dağıtımında zemin rolü oynaması kararlaştırıldı. İşletmelerin dinamizminin ve rekabet gücünün artması, makro ekonominin gelişmesinin tamamlanması, hükümetin toplumsal yönetimi ve kamu hizmet fonksiyonunun iyileştirilmesi ve orta halli refah toplumunun yapılanmasının kuvvetli sistem güvencesi altına alınması hedeflendi.Bu süreçte Çin’in önüne koyduğu belli başlı görevler şöyle sıralanabilir: Başta kamu mülkiyeti olmak üzere çeşitli mülkiyet biçimlerinin ortaklaşa gelişmesini sağlayan ekonomi sisteminin iyileştirilmesi; kentler ve kırsal bölgeler arasındaki ikili ekonomi yapısını yavaş yavaş değiştirmeye yararlı bir sistemin kurulması; bölgeler arasındaki ekonominin eşgüdümlü gelişmesini sağlayan sistemin oluşturulması; birleşik, açık ve rekabete dayalı modern piyasa sisteminin kurulması; makro ayarlama, idari yönetim ve ekonomi yasası sistemlerinin iyileştirilmesi; istihdam, ücret dağılımı ve toplumsal sigorta sistemlerinin iyileştirilmesi; ekonomi ve toplumun sürdürülebilir gelişmelerini sağlayan sistemin kurulması.

Planda öngörüldüğüne göre, 2010 yılına kadar Çin’de sosyalist piyasa ekonomisi sistemi büyük ölçüde kurulacak ve 2020 yılına kadar nispeten olgun sosyalist piyasa ekonomisi sistemi gerçekleştirilecek.

Gelişme Stratejisi:

1987 yılının Ekim ayında Çin Komünist Partisi 13. Genel Kongresi’nde Çin’in modernizasyon inşasının “üç adım” olarak gerçekleştirileceği açıkça ileri sürüldü. Somut hedefler şunlardı:

İlk adım, 1981 ve 1990 yılları arasında Çin’in gayri safi yurt içi hasılasının bir kat artmasının yanı sıra halkın giyim ve beslenme sorununun çözülmesi. İkinci adım, 1991 yılından 20. yüzyılın sonuna kadar gayri safi milli hasılanın iki kat artmasının yanı sıra halkın yaşam düzeyinin orta refah düzeyine ulaşması. Üçüncü adım, 21. yüzyılın ortasına kadar Çin’in kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasılasının orta halli gelişmiş ülkelerin düzeyine ulaşmasının yanı sıra halkın yaşamının nispeten zengin bir düzeye ulaşması ve modernizasyonun temelli olarak gerçekleştirilmesi.

1997 yılının Eylül ayında Çin Komünist Partisi 15. Ulusal Kongresi’nde üç adımda geçekleştirilmeleri planlanan hedefler somutlaştırıldılar. Yani, 21. yüzyılın ilk 10 yılına kadar Çin’in gayri safi yurt içi hasılası 2000 yılına göre bir kat artacak, halkın yaşamı daha da zenginleşecek, nispeten mükemmel sosyalist piyasa ekonomisi sistemi oluşacak. İkinci 10 yılda sosyalist çabayla milli ekonomi daha da geliştirilecek, çeşitli sistemler daha da iyileştirilecek. 2050 yılına kadar Çin, modernizasyon temelinde gerçekleştirilecek atılımlarla, zengin, kuvvetli, demokratik ve çağdaş bir sosyalist ülke olacak.

İthalat ve İhracat:

Çin ekonomisinin sürekli ve hızlı gelişmesiyle birlikte Çin’in dış ticareti de sürekli gelişme kaydetti. Çin’in genel ithalat ve ihracat hacmi 1978 yılında dünya ticaret sıralamasında 32. sırada, 1989 yılında 15. sırada, 1997 yılında 10. sırada yer almıştı. 2001 yılında ise 6. sırayı aldı ve ilk kez 500 milyar ABD dolarını aşarak 509 milyar 650 milyon ABD dolarını buldu. Bu miktar ayrıca 1978 yılındakinin 24.7 katı, 1989 yılındakinin 4.6 katı, 1997 yılındakinin 1.57 katı oldu. 2002 yılında Çin’in genel ithalat ve ihracat hacmi yeni bir basamağa çıkarak 620 milyar 770 milyon ABD dolarına ulaştı. 2003 yılında Çin’in genel ithalat ve ihracat hacmi 2002 yılına göre yüzde 37.1 artarak 851 milyar 200 milyon ABD dolarını buldu. İhracat hacmi yüzde 34.6 artarak 438 milyar 400 milyon ABD doları; ithalat hacmi yüzde 39.9 artarak (Tablo-7’de görünür) 412 milyar 800 milyon ABD doları oldu. Çin’in ithalat ve ihracat hacmi dünya ticareti sıralanmasında 4. sırada yer aldı.

Şimdi dünyada 220’den fazla ülke ve bölge Çin ile ticaret bağlantısı kurdu. Japonya, ABD, AB, Hong Kong Özel İdari Bölgesi, ASEAN, Kore Cumhuriyeti, Taiwan eyaleti, Avustralya, Rusya ve Kanada, Çin’in en büyük 10 ticaret ortağı oldular.