24.09.2018  cri türk

Bugün, Çin'in geleneksel bayramlarından biri olan Güz Ortası Bayramı. Çin, aynı gün "Çin-ABD Ticari Sürtüşmesine dair Gerçekler ve Çin'in Duruşu" başlıklı bir beyaz kitap yayımladı. Beyaz kitapta, Çin-ABD ticari işbirliğinin çifte kazanca dayandığı vurgulanarak, ABD'nin 301. Madde soruşturması raporunda Çin'e yönelttiği asılsız suçlamalar aydınlatıldı ve Çin'in ABD ile yaşadığı ticari sürtüşme hakkındaki tutumu ortaya koyuldu.

Çin hükümeti, söz konusu beyaz kitabı ABD hükümetinin yurtiçi ve yurtdışından gelen tepkilere rağmen ticari savaşı tırmandırarak küresel ekonomik canlanmaya büyük olumsuz etkiler getirdiği bir dönemde yayımladı. Belge, uluslararası toplumun iki ülke arasındaki ticari sürtüşmeye tarafsız ve rasyonel şekilde yaklaşarak Çin'in ABD ile karşılıklı güveni pekiştirme, işbirliğini yoğunlaştırma ve anlaşmazlıkları çözme yönündeki duruşunu kavramasına olanak sağladı. Bu nedenle beyaz kitabın zamanında yayımlanan gerekli bir belge olduğunu söyleyebiliriz.

36 bini aşkın karakterden oluşan beyaz kitapta yer alan verilerin hemen hemen hepsi, ABD'nin devlet kuruluşları tarafından yayımlanan belgeler, sınır ötesi şirketlerin verileri, dünyanın önde gelen araştırma kurumlarının belgeleri ve ünlü uzmanların eserleri referans alınarak hazırlandı. Dolayısıyla bu veriler, son derece güvenilir nitelikte. Ayrıca beyaz kitap, hacim açısından Çin hükümetinin daha önce yayımladığı tüm beyaz kitaplar arasında ilk sıralarda yer alıyor. Yerli ve yabancı okurlar, adı geçen belgedeki analizlere baktıklarında, Çin'in ABD ile yaşanan ticari sürtüşmeden ciddi kaygı duyduğunu ve somut koşullara göre hareket ettiğini, özellikle ortak çıkarlarıyla beraber küresel ticaret düzenini korumak için sürekli çaba harcadığını kolaylıkla kavrayabilirler.

Ön söz ve resmi içerik olmak üzere iki bölümden oluşan beyaz kitapta 6 başlık bulunuyor. Belge esas olarak dış dünyaya aşağıdaki üç mesajı iletiyor.

Birincisi, beyaz kitapta Çin-ABD ticari sürtüşmesinin iç yüzü aydınlatılıyor; ABD'nin ticaretteki korumacı tavrı ve hegemonya girişimleri ile bu girişimlerin getirdiği olumsuz etkiler analiz ediliyor.

ABD'nin Çin'e yönelik ticari sürtüşme başlatmasının başlıca bahanelerinden biri Çin'in ikili ticarette kazanan, kendisinin ise zarar eden taraf olduğuna dair iddiaları. ABD'nin bu nedenle "adil ticaret" ve "eşit ticaret hacmi" istiyor. Fakat böyle bir ifadeyle durumu pek bilmeyen insanları aldatmak çok kolay.

Belge, ABD'nin suçlamalarına bir cevap

İki ülke arasındaki ticaret ve yatırıma ilişkin verilerin paylaşıldığı belgede, Çin-ABD ekonomik ve ticari işbirliğinin sıfır toplamlı oyun yerine bir kazan-kazan ilişkisi olduğu açıklandı. Belgede, ABD'nin yürüttüğü 301. Madde soruşturması kapsamında Çin'e yöneltilen "ikili ticarette dengesizlik", "haksız ticaret", "zorunlu teknoloji transferi", "fikri mülkiyet hırsızlığı", "hükümetin işletmelerini dışa açılarak ileri teknolojileri almaya teşvik etmesi", "endüstriyel sübvansiyon politikası" gibi bir dizi suçlama makul açıklamalarla çürütüldü.

DTÖ'nün karşılıklı yarar ilkesi ile ülkelerin farklı kalkınma aşamalarını dikkate aldığına, diğer bir deyişle uluslararası adaleti savunduğuna işaret eden belgede, ABD'nin "ticarette adalet" ve "eşit ticaret hacmi" beklentisi içine girerken, hem ülkelerin farklı kalkınma aşamalarından geçtiği, kaynaklar ve rekabetçi endüstriler açılarından ülkeler arasında nesnel farkların bulunduğu gerçeklerini reddettiği, hem de gelişmekte olan ülkelerin kalkınma hakkını göz ardı ettiğine dikkat çekildi. Belgede ABD'nin ticaret savaşı başlatarak gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerini ve endüstrilerini olumsuz etkileyip daha büyük eşitsizliklere neden olacağı yazıldı.

Çin ikili ilişkilerin sağlıklı gelişmesinden yana

İkincisi, beyaz kitapta Çin'in ABD ile yaşadığı ekonomi ve ticaret sorunu karşısındaki duruşu ve uluslararası ilişkilere dair görüşleri anlatıldı.

Belgede, ABD'nin ticaret savaşı başlatmasından bu yana geçen 6 ayda Çin'in net tutumu, kapsamlı ve sistematik olarak açıklandı. Buna göre, Çin ulusal itibarını ve çekirdek çıkarlarını kararlılıkla korumakta ve ABD ile ekonomik ve ticari ilişkilerinin sağlıklı gelişmesi için gayret göstermektedir. Çok taraflı ticaret sisteminde reformu ilerleterek, yabancı yatırımcıların meşru hak ve çıkarlarını koruyan Çin, reform ve dışa açılmayı derinleştirmede ısrar edip diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle karşılıklı yarara dayalı işbirliği ve ortak kazancı gerçekleştirmek için çabalamaktadır. Çin, ayrıca insanlık için ortak kader topluluğunun oluşturulmasını da kararlılıkla hızlandırmaktadır.

Çin'in söz konusu 8 konuda sergilediği kararlı duruşunun, ABD ile ekonomik ve ticari anlaşmazlıkları çözmeye yönelik olmakla beraber ülkenin, uluslararası ilişkilerin sağlıklı gelişmesini hesaba kattığını da gösterdiği kaydedilen beyaz kitapta, bunun Çin'in büyük bir ülke olarak cesaretle sorumluluk üstlendiğini yansıttığı belirtildi.

Üçüncüsü, mevzubahis beyaz kitapta Çin-ABD ticari sürtüşmesinin çözümüyle ilgili plan ortaya koyuldu. Farklı kalkınma aşamalarında olan ve farklı ekonomik sistemlere sahip iki ülke arasında ticari anlaşmazlıklar görülmesinin normal olduğu vurgulanan belgede, karşılıklı güveni artırmanın, işbirliğini pekiştirmenin ve anlaşmazlıkları kontrol altına almanın nasıl gerçekleştirileceğine odaklanılması gerektiğinin altı çizildi.

Beyaz kitapta, ABD yönetiminin ticaret savaşında tansiyonu yükselttiği gibi, iki tarafın da karşılıklı ek gümrük vergisinden zarar gördüğü ve bu durumun küresel endüstri zinciri ile ekonominin yeniden toparlanmasına daha büyük baskı yaratabileceği belirtildi.

İki ülke arasındaki ekonomik ve ticari anlaşmazlıkların, hem küresel ekonomik istikrarı ve refahı hem de dünyanın barışı ve kalkınmasını ilgilendirdiği için makul şekilde çözülmesi gerektiğine işaret edilen beyaz kitapta, Çin'in ABD ile dengeli, kapsayıcı ve ortak kazanca dayalı ekonomik ve ticari düzeni kurmaya hazır olduğu ifade edildi.

Müzakere kapısının her zaman açık olduğu, ancak müzakerelerin karşılıklı saygı, eşitlik ve güveni temel alarak yerine getirilmesi gerektiği ve Çin'in kalkınma hakkını feda etmeyeceği vurgulanan belgede, bu ilkelerin, şüphesiz iki ülke arasındaki ekonomi ve ticaret anlaşmazlıkların çözümünde doğru yolu gösterdiği kaydedildi.

Ticaret savaşının galibi yoktur. Sorun gerçek anlamda çözülmek isteniyorsa, söz konusu beyaz kitap titizlikle okunarak, birbirini tamamlayıcı nitelikte ve karşılıklı yarar ile ortak kazanca dayalı Çin-ABD ilişkileri nesnel, kapsamlı ve makul şekilde ele alınmalıdır. İki ülkenin halklarının mutluluğu hesaba katılıp sorunun doğru çözüm yörüngesine dönmesi sağlanmalıdır.