Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, 2 Ağustos 2023 tarihinde verdiği bir röportajda uluslararası ticarette doların terk edilmesi ve Amerikan para birimine alternatifler yaratılması çağrısında bulundu. Doların hakimiyeti ve düşüşü ile ilgili çeşitli tartışmalarla birlikte, dolarsızlaşma son birkaç aydır moda bir sözcük haline geldi. Son zamanlarda birçok ülke ABD dolarına olan bağımlılıkları konusunda giderek daha fazla endişe duymaya başladı.

Azalan yabancı rezervler ve yükselen faiz oranları nedeniyle ABD dolarının artan maliyeti karşısında birçok merkez bankası alternatif arayışına girdi. Sonuç olarak, dolara olan bağımlılıklarını azaltmak için aktif olarak diğer para birimlerini araştırıyorlar. Tek bir baskın küresel para biriminden uzaklaşmaya de-dolarizasyon adı veriliyor ve bu durum küresel ekonomide dalgalanmalara neden olmaya başladı. Ekonomik faktörlerin yanı sıra, ABD politikaları ve birçok ülkeye yönelik yaptırımlar da dahil olmak üzere bu değişimin altında yatan birçok siyasi neden var. Bu eğilim devam ederse, tüm uluslararası ticaret ve finans sistemini yeniden şekillendirebilir. Brezilya Devlet Başkanı Lula'nın bu yılın nisan ayında ifade ettiği gibi, 'Her gece' kendisine 'neden tüm ülkelerin ticaretlerini dolara dayandırmak zorunda olduklarını' soruyor. Şimdi pek çok ülke ve lider aynı soruyu kendilerine soruyor.

GERÇEK İYİ BİR BAŞLANGIÇ

Birçok ülke ticaret için dolardan başka para birimleri arıyor. Dolardan arınma eğilimi dünya çapında ivme kazanırken Bolivya, ticarette Çin yuanını benimseyen üçüncü Güney Amerika ülkesi oldu. Time dergisinde yayınlanan bir haberde Bolivya Ekonomi ve Kamu Maliyesi Bakanı Marcelo Montenegro bir basın toplantısında şunları söyledi: 'Biz zaten yuan kullanıyoruz. Bu bir gerçek ve iyi bir başlangıç. Muz, çinko ve ahşap imalat ihracatçılarının yanı sıra araç ve sermaye malları ithalatçıları da yuan ile işlem yapıyor' dedi.

Bu yılın Mayıs ve Temmuz ayları arasında Bolivya'nın toplam 278 milyon Çin yuanı (yaklaşık 38.7 milyon dolar) tutarında finansal işlem gerçekleştirdiği ve bunun dış ticaretinin yüzde 10'unu oluşturduğu bilgisi de paylaşıldı. Buna ek olarak Çin, Bolivya'nın ikinci en büyük ticaret ortağı ve birincil ithalat kaynağı haline geldi ve iki ülke arasındaki ikili işbirliği altyapı, havacılık, bilgi teknolojisi ve petrol ve gaz geliştirme dahil olmak üzere çeşitli sektörleri kapsıyor. Bolivya, aralarında Brezilya ve Arjantin'in de bulunduğu ve finansal işlemlerinde yuan kullanmaya başlayan bir grup Güney Amerika ülkesinin bir parçası haline geldi. Arjantin'de hükümet bu yılın başlarında Çin'den yapılan ithalat ödemelerinde yuan kullanmayı planladığını açıkladı. Ayrıca Uluslararası Para Fonu'na (IMF) olan borçlarını ödemek için Çin para birimini kullanma olasılığını da değerlendirdi. Aynı şekilde yuan da Brezilya'nın döviz rezervlerinde önem kazanmıştır. 2022 yılı sonunda yuan, avroyu geçerek ikinci en önemli para birimi haline gelmiş ve merkez bankasının varlıklarının yüzde 5,37'sini oluştururken avro yüzde 4,74'ünü oluşturmuştur.

YUAN KULLANIMI ARTIYOR

Washington merkezli Inter-American Dialogue'un Asya ve Latin Amerika Programı Direktörü Margaret Myers, özellikle Latin Amerika ve Karayipler'de ve çoğunlukla 'Çin ile daha güçlü bağlar kurmak isteyen, kendilerini bir şekilde siyasi olarak dolara ve genel olarak ABD'ye olan bağımlılıklarını azaltma konusunda bu özel hedefe bağlı gören ülkelerde' yuan kullanımının arttığını söyledi. Dahası, finansal işlemlerde yuan kullanımı, Çin'in genişleyen ticaret, yatırımlar, kalkınma ve altyapı projeleri yoluyla artan bölgesel varlığıyla aynı zamana denk geliyor. Çin'in ekonomik etkisi arttıkça, Güney Amerika ülkeleri Çin ile daha yakın bağların sunduğu fırsatlardan faydalanıyor. Güney Amerika ülkeleri yeni ihracat pazarları bularak karşılıklı fayda sağlayan ticari ilişkilere yol açtığı için her ikisi için de bir kazan-kazan durumu söz konusu.

Yuan'ın uluslararası para sistemindeki rolü giderek artıyor ve dünyanın beşinci en büyük ödeme para birimi, üçüncü en büyük ticaret finansmanı para birimi ve beşinci en büyük uluslararası rezerv para birimi haline geldi. Bu artan önem, uluslararası ticaret ve finansal işlemlerde ABD dolarından uzaklaşmaya devam eden küresel değişimi vurgulamaktadır. Çinli uzmanlar, Çin'in dünyanın en büyük ticaret ülkesi statüsü göz önüne alındığında, daha fazla ülkenin ticaret anlaşması için Çin yuanına yöneleceğine inanıyor. Ayrıca, ABD para birimini silahlandırmaya devam ederken birçok ülke daha çeşitlendirilmiş bir uluslararası para sistemi arayışında. Geçtiğimiz günlerde ünlü yazar Robert Kiyosaki, 22 Ağustos'ta yapılması planlanan BRICS Zirvesi'ne ilişkin düşüncelerini paylaştı ve bu yıllık toplantının dolarsızlaşma sürecini hızlandırabileceğini öne sürdü. Yazarın altın destekli yeni bir para birimi aracılığıyla dünyanın dolarsızlaştırılmasına ilişkin tweet'i de ilgi çekti. Bununla birlikte, BRICS Zirvesi'nin sonuçları ve küresel finansal dinamikler üzerindeki potansiyel etkisi zirve sonrasında daha belirgin hale gelecektir.

Haziran ayı başlarında JPMorgan stratejistleri Meera Chandan ve Octavia Popescu, 'dolarsızlaşmanın bazı işaretlerinin ortaya çıktığını' ve bunun yirmi yıl öncesine göre neredeyse 10 kat daha hızlı olduğunu ima etti. Dolar küresel ticarette en yaygın kullanılan para birimi olmaya devam etse de, çeşitli devletler ve merkez bankaları arasında alternatif arayışı konusunda artan bir farkındalık var. Önümüzdeki günlerde birçok ülke bu değişen para birimi paradigmasını benimseyecek ve bu da şüphesiz küresel ekonomi ve ticareti yeniden tanımlayacak olan dolarsızlaşmaya yol açacaktır.