2 bin yılı aşkın bir süre önce, Çin'in Han Hanedanı’ndan bir elçi barış misyonuyla batıya gitti ve Doğu ile Batı'yı birbirine bağlayan karadan bir yol açtı. Binlerce kilometre ve yıl boyunca uzanan, en uzun açıklığı Orta Asya'yı kaplayan eski İpek Yolu, iş birliği, karşılıklı öğrenme ve karşılıklı yarar ruhunu somutlaştırdı. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping Eylül 2013'te Kazakistan'ın Astana kentindeki Nazarbayev Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada, ilk olarak 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu ile birlikte daha sonra Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne (KYİ) dönüşen bir İpek Yolu Ekonomik Kuşağı inşa etmeyi önerdi. Bu, Asya'yı Avrupa, Afrika ve ötesine bağlayan bir ticaret ve altyapı ağı kurmayı hedefliyor.
Kuşak ve Yol İnisiyatifi'nin ortaya konmasından bu yana Çin ve beş Orta Asya ülkesi Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan, daha fazla bölgesel kalkınma için iş birliğini hızlandırdı ve bir dizi tarihi ve çığır açan başarı elde etti.
YÜKSELEN TİCARET
Gümrük Genel İdaresi'nin Salı günü yaptığı açıklamaya göre, Çin'in beş Orta Asya ülkesiyle ticareti 2023'ün ilk dört ayında yıllık yüzde 37,4 arttı. Çin Ticaret Bakanı Wang Wentao 18 Nisan'da yaptığı açıklamada, 2022'de Çin'in beş Orta Asya ülkesiyle ticaretinin 30 yıl önceki hacmin yaklaşık 100 katı olan 70,2 milyar dolara ulaştığını söyledi.
Bakan, Çin'in geçen yıl beş Orta Asya ülkesinden tarım, enerji ve mineral ürünleri ithalatının yüzde 50'den fazla arttığını, bu ülkelere mekanik ve elektronik ürün ihracatının ise yüzde 42 arttığını belirtti. Wentao, Çin'in bu ülkelerdeki doğrudan yatırım stokunun 2022 sonunda yaklaşık 15 milyar dolara ulaştığı bilgisini de verdi.
SOMUT FAYDALAR
Petrol, gaz ve madencilik, işleme ve üretim, bağlantı ve dijital teknoloji alanlarında ortaklaşa uygulanan bir dizi iş birliği projesiyle bu ülkelerin insanlarına somut faydalar sağlandı. Örneğin, 2011 yılında Tacik hükümeti ve Çin'in Tebian Electric Apparatus Stock Co., Ltd. (TBEA), toplam kurulu güce sahip kombine bir ısı ve güç istasyonu olan Duşanbe 2 Nolu termik santralinin inşasına ilişkin bir anlaşma imzaladı.
Resmi olarak Ekim 2012'de başlatılan proje, Tacikistan’ın kışın elektrik arzı sıkıntısını çözmeyi ve ulusal elektrik arzı yapısını ayarlamayı amaçlıyor. 2016 yılında tamamlanan istasyon, 15 yıllık bir aradan sonra Duşanbe sakinlerinin merkezi ısıtmasını restore etti. PipeChina West Pipeline Company'ye göre, bir başka örnek de geçen yıl Çin'e 43,2 milyar metreküp doğal gaz tedarik eden Çin'in ilk ulusötesi doğal gaz boru hattı olan Çin-Orta Asya Gaz Boru Hattı. Şu anda boru hattı günde yaklaşık 100 milyon metreküp doğal gaz taşıyor. 2022 yılı sonu itibarıyla Çin'e, faaliyete geçtiği 2009 yılından bu yana toplam 423,2 milyar metreküp doğal gaz ulaştırmıştı.
DAHA FAZLA ARA BAĞLANTI
Kuşak ve Yol İnisiyatifi aynı zamanda, özellikle karayla çevrili Orta Asya'da olmak üzere, rota üzerindeki ülkeler arasındaki karşılıklı bağlantıyı ve gelişmiş bölgesel ekonomik kalkınmayı etkili bir şekilde desteklemiştir.
Xi'nin geçen eylül ayında Özbekistan'a yaptığı devlet ziyareti sırasında Çin, Kırgızistan ve Özbekistan, Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolunun Kırgızistan bölümünde iş birliğine ilişkin bir mutabakat zaptı imzalayarak Avrasya kıtasında bir ulaşım koridorunun inşasında hayati ilerleme kaydetti. Orta Asya'dan geçen Çin-Avrupa yük trenleri, Çin-Kazakistan Horgos Uluslararası Sınır İşbirliği Merkezi ve Çin'in doğusundaki Jiangsu Eyaletindeki Lianyungang Limanı'ndaki Çin-Kazakistan Uluslararası Lojistik Üssü, Orta Asya ülkeleri için küresel pazarlara açılan kapıların açılmasına yardımcı oldu. Geliştirilmiş bağlantı, birçok Çinli şirketi bölgeye yatırım yapmaya da teşvik etti.
14 Mart 2023 itibariyle, Lianyungang'daki lojistik üs, faaliyete geçtiğinden bu yana 440 bin yirmi fitlik eşdeğer mal birimiyle 5 binden fazla Çin-Avrupa yük treni yolculuğu kaydetti. Çin Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Gelişmekte Olan Ülkeler Çalışmaları Departmanı Direktörü Wang Youming, geçtiğimiz günlerde CGTN'ye verdiği demeçte, 'Orta Asya ülkeleri BRI'de çok önemli bir rol oynuyor ve KYİ’nin başarısı onların iş birliğiyle yakından ilişkili” diye konuştu. Wang, 'Girişim yalnızca bölgenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmakla kalmayıp aynı zamanda bölge halkının geçim kaynaklarını iyileştirdiği ve daha iyi altyapı ve daha fazla iş fırsatı sağladığı için Orta Asya ülkeleri KYİ’ye karşı çok olumlu bir tavır sergiliyor. Gelecekte Çin, KYİ çerçevesinde iki taraf arasındaki yüksek kaliteli iş birliğini daha da geliştirecek' dedi.
Çin-Orta Asya Zirvesi, Çin'in Tang Hanedanı (618-907) döneminde İpek Yolu'nun da başlangıç noktası olan Çin'in kuzeybatısındaki Shaanxi Eyaleti olan Xi'an'da 18 ve 19 Mayıs tarihlerinde yapılacak.